Ustawa ma wdrożyć pewne postanowienia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1115 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie udostępniania na rynku unijnym i wywozu z Unii niektórych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów oraz uchylenia rozporządzenia (UE) nr 995/2010, zwane dalej „rozporządzeniem EUDR”.
Celem rozporządzenia EUDR jest ustanowienie przepisów dotyczących wprowadzenia do obrotu i udostępnienia na rynku unijnym, a także wywozu z Unii Europejskiej, dalej „UE”, produktów wymienionych w załączniku nr I do rozporządzenia, (bydło, kakao, kawa, palma olejowa, kauczuk, soja, drewno), w celu zminimalizowania wpływu UE na wylesianie i degradację lasów na świecie i zmniejszenia wkładu UE w emisji gazów cieplarnianych i globalną utratę różnorodności biologicznej.
Przepisy rozporządzenia EUDR obowiązują bezpośrednio, stanowiąc część krajowego porządku prawnego. Zgodnie z zasadą pomocniczości rozporządzenie EUDR pozostawia szereg kwestii do regulacji państw członkowskich, które w Rzeczypospolitej Polskiej zostaną zawarte w projekcie ustawy o zmianie ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska oraz niektórych innych ustaw. Rozporządzenie EUDR nie ma charakteru wyczerpującego i wymaga od państw członkowskich wprowadzenia regulacji prawnych, które nie mogą zostać przyjęte na poziomie wspólnotowym.
Kluczowe kwestie pozostawione w kompetencji krajowej, które zostaną uregulowane w projekcie ustawy o zmianie ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska oraz niektórych innych ustaw, dotyczą m.in.:
1) określenia organów właściwych i ich uprawnień;
2) określenia sposobu składania oświadczenia o należytej staranności i sposobu informowania organu właściwego o nowych informacjach;
3) uregulowania przeprowadzania kontroli w zakresie przestrzegania przepisów rozporządzenia EUDR;
4) określenia procedury przekazywania informacji z art. 9 rozporządzenia do organu właściwego;
5) określenia procedury udostępnienia dokumentacji organowi właściwemu, np. z art. 13.ust. 1 rozporządzenia;
6) określenia procedury działania organu w przypadku procedury należytej staranności – art. 13 ust. 3 rozporządzenia;
7) określenia sposobu udzielania pomocy technicznej, doradztwa i wymiany informacji;
8) określenia sposobu monitorowania zmian w strukturze handlu i identyfikacji sytuacji, w których produkty stwarzają ryzyko niezgodności – art. 17 rozporządzenia;
9) trybu wprowadzenia natychmiastowych środków tymczasowych i wystąpienia do organów celnych o zawieszenie – art. 17 rozporządzenia;
10) działań naprawczych – procedury w zakresie nieuregulowanym art. 24 rozporządzenia; wskazanie organów właściwych do dokonywania kontroli i innych czynności wskazanych w rozporządzeniu EUDR.
Zgodnie z art. 14 ust. 1 rozporządzenia EUDR państwa członkowskie wyznaczają właściwy organ lub właściwe organy odpowiedzialne za wypełnienie obowiązków wynikających z tego rozporządzenia. Celem rozporządzenia EUDR jest zapewnienie kontroli nad obrotem produktami i towarami takimi jak bydło, kakao, kawa, palma olejowa, kauczuk, soja i drewno, aby zminimalizować wpływ Unii Europejskiej na wylesianie i degradację lasów. Możliwość zgodnego z prawem obrotu ww. produktami i towarami po 30 grudnia 2025 r. jest uzależniona od umożliwienia podmiotom (w szczególności importerom oraz eksporterom ww. produktów) przekazywania oświadczeń o należytej staranności organom odpowiedzialnym w rozumieniu ww. rozporządzenia.
W związku z powyższym kluczowym zagadnieniem jest wskazanie organu (organów) właściwego odpowiedzialnego za wypełnienie obowiązków wynikających z rozporządzenia EUDR. Należy podkreślić znaczną rolę tego organu, którego kompetencje będą sprowadzać się m.in. do prowadzenia kontroli w zakresie produktów objętych procedurą celną „dopuszczenia do obrotu” lub „wywozu” oraz weryfikacji prawidłowości składanych oświadczeń o należytej staranności.
